για την επιστήμη και τέχνη της πολιτικής: πρώτο μέρος, ή τι ΔΕΝ είναι πολιτική...

Το σημείωμα αυτό δεν φιλοδοξεί να είναι ένα ολοκληρωμένο εγχειρίδιο πολιτικής, απλά αποσκοπεί στο να ξεδιαλύνει κάποιες βασικές συγχύσεις που φαίνονται αμέσως σε όποιον παρακολουθεί την καθημερινή αντιπαράθεση στα πλαίσια της αριστεράς. Πιο συγκεκριμένα αποσκοπεί στο να δείξει πως κάποιοι μπερδεύουν την πολιτική με την προπαγάνδα, με την επιστημονική ανάλυση-θεωρία και με την ηθική.

Η πολιτική βέβαια στηρίζεται στην θεωρία, στην επιστήμη, στο πρόγραμμα, στην ιδεολογία, όμως διαφέρει σημαντικά από αυτά. Επίσης προφανώς πρέπει να υποστηριχθεί από την διαφώτιση-προπαγάνδα, αλλά επίσης διαφέρει σημαντικά και από αυτήν. Τέλος, ενώ η πολιτική της Αριστεράς πρέπει να στηρίζεται στην ηθική, στις αξίες της Αριστεράς όσον αφορά την ειλικρίνεια, την έλλειψη εξαπάτησης, χειραγώγησης κτλ, δεν μπορεί να θεμελιώνεται σε αντιλήψεις για το δίκαιο και το σωστό. Η σύγχυση της πολιτικής με αυτά οδηγεί σε εντελώς λάθος πολιτικές ή ακόμα χειρότερα στην παραίτηση από την πολιτική. Αυτόν τον διακριτό ρόλο της πολιτικής θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε απλά σε αυτό το σημείωμα.

Η πολιτική δεν είναι ιδεολογική-θεωρητική παρέμβαση.

Μια πολύ διαδεδομένη σύγχυση στην Αριστερά και μάλιστα σε κύκλους διανοουμένων, ή ομίλων θεωρίας, είναι το μπέρδεμα της πολιτικής με την ιδεολογία. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα με ένα επίκαιρο θέμα, την κρίση. Συμφωνούμε όλοι ότι η κρίση είναι του καπιταλισμού. Ότι το ξεπέρασμα των κρίσεων απαιτεί και το ξεπέρασμα του συστήματος που γεννά τις κρίσεις. Ότι μόνη ριζική λύση είναι ο σοσιαλισμός. Το ίδιο ισχύει για τα περισσότερα ζητήματα, πχ η ανεργία δεν μπορεί να λυθεί ικανοποιητικά χωρίς σχεδιασμένη κοινωνία, σοσιαλισμό. Αυτό είναι κοινά παραδεκτό και περιγράφεται με κάποιο τρόπο στα προγράμματα των κομμάτων της Αριστεράς. Είναι ας πούμε η ιδεολογική (ή η επιστημονική, οικονομική) πλευρά του ζητήματος. Μήπως από την προηγούμενη ανάλυση βγαίνει το συμπέρασμα ότι ο άμεσος πολιτικός στόχος πρέπει να είναι ο σοσιαλισμός και οτιδήποτε λιγότερο είναι «οπορτουνισμός» όπως νομίζει πχ το ΚΚΕ;

Ας δούμε ένα ιστορικό παράδειγμα. Οι μπολσεβίκοι το 1917 πήραν την εξουσία με τρία βασικά συνθήματα: ειρήνη, ψωμί, γη στους αγρότες. Τρία αστικά συνθήματα, και μάλιστα προκειμένου να εξασφαλίσουν την συμμαχία με τους αντιδραστικούς αγρότες παραιτήθηκαν από το πρόγραμμα τους που ήταν η σοσιαλιστική εθνικοποίηση της γης, και υιοθέτησαν το μικροαστικό πρόγραμμα των εσέρων, για μοίρασμα της γης σε ατομικούς κλήρους, δημιουργώντας έτσι μια θάλασσα μικροαστών. Και ας τους κατηγορούσαν τότε οι υπεραριστεροί για δεξιά στροφή και υποχωρήσεις.

Τι θα έλεγε πχ ένας "αριστερός" σε κείνες τις συνθήκες; θα έλεγε ότι αυτό θα δημιουργήσει μικροαστούς, ότι είναι αντιδραστική λύση, ενισχύει τον καπιταλισμό, ότι δεν συνάδει με τον κομμουνισμό, και θα κατηγορούσε τον Λένιν για δεξιά στροφή και ότι πάει να γίνει Κερένσκυ στην θέση του Κερένσκυ, κριτική γενικά σωστή από επιστημονική άποψη, αλλά που δείχνει πλήρη έλλειψη πολιτικού κριτηρίου. Τι βάρυνε στην πολιτική των μπολσεβίκων; Ο πραγματικός συσχετισμός δυνάμεων και η ανάγκη συμμαχίας με τους πραγματικούς αγρότες, τους αγρότες όχι όπως θα ήθελαν οι μπολσεβίκοι να σκέφτονται αλλά όπως σκέφτονταν την στιγμή της επανάστασης.

Ποιο είναι το λάθος του επιστήμονα; Απαιτεί αυτό που καταλαβαίνει αυτός και μερικοί άλλοι επιστήμονες να το καταλάβουν οι πλατύτερες μάζες, δηλαδή να γίνει πολιτική. Τότε όλα θα ήταν πολύ απλά. Όμως το ταξικό συμφέρον διαμεσολαβείται από την ιδεολογία και τις πολιτικές αντιλήψεις, ακόμα και από τις προλήψεις και προκαταλήψεις, και όλα αυτά καθορίζουν την πολιτική ενός επαναστατικού κόμματος και όχι μιας επιστημονικής λέσχης ή ενός ομίλου θεωρίας.

Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ πχ, τι θα έκανε σε κείνες τις συνθήκες; θα καλούσε τους αγρότες να αλλάξουν αντιλήψεις και να υιοθετήσουν το πρόγραμμα των μπολσεβίκων, όπως κάνει σήμερα πχ για το θέμα της ΕΕ και του Ευρώ (πέρα από άλλες αντιρρήσεις που μπορεί να έχει κανείς για το ζήτημα των ολοκληρώσεων και την ιδέα του σοσιαλισμού σε μια χώρα). Θα είχε γίνει έτσι η Οκτωβριανή;

Λέμε λοιπόν ότι σημασία έχει να βρεις αυτό που θα σε φέρει πιο κοντά στην επανάσταση κερδίζοντας την πλειοψηφία, και αυτό σήμερα είναι η κατάργηση του μνημονίου και η κυβέρνηση της Αριστεράς. Όλα τα άλλα τα πιο «αριστερά» όχι μόνο δεν ανοίγουν δρόμο αλλά αντικειμενικά βοηθάνε τον αντίπαλο να διατηρήσει την εξουσία του.

Παραπέρα. Τι καθορίζει το άμεσο πρόγραμμα ενός επαναστατικού κόμματος; Κάποιοι νομίζουν ότι όσο πιο αριστερά είναι τόσο καλλίτερο. Είναι όμως έτσι; στόχος των άμεσων προγραμμάτων είναι να χτίσεις πλειοψηφίες για να πάρεις την εξουσία. Αυτό προϋποθέτει να κτιστούν πλειοψηφίες, που δεν είναι φυσικά στο επίπεδο της πρωτοπορίας και υπέρ του μάξιμουμ προγράμματος, δηλαδή του σοσιαλισμού. Άρα ένα πρόγραμμα πιο «αριστερό» από ένα που συγκεντρώνει πλειοψηφία, όχι μόνο δεν είναι επαναστατικό αλλά απομακρύνει την πιθανότητα νίκης. Σήμερα η κατάργηση του μνημονίου και όχι ο σοσιαλισμός είναι το άμεσο ζήτημα που μπορεί να συγκεντρώσει πλειοψηφία και υπό προϋποθέσεις να δώσει την κυβερνητική εξουσία και να ανοίξει τον δρόμο και για τον σοσιαλισμό. Να το θέσουμε αλλιώς. Ο πιο πιθανός δρόμος για τον σοσιαλισμό σήμερα είναι να παραιτηθείς από αυτόν προσωρινά και να προσπαθήσεις να δημιουργήσεις τις εθνικές και διεθνείς προϋποθέσεις για αυτόν, με ένα μεταβατικό πρόγραμμα που θα σου δώσει την εξουσία.

Τότε γιατί πχ η ΑΝΤΑΡΣΥΑ βάζει ένα άλλο, πιο «προωθημένο» πρόγραμμα, που προφανώς δεν συγκεντρώνει πλειοψηφία; Γιατί σκοπός της δεν είναι το άμεσο άνοιγμα της επαναστατικής διαδικασίας αλλά το στρίμωγμα του ΣΥΡΙΖΑ, η αποκάλυψη του σαν κόμματος ρεφορμιστικού. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ υιοθετούσε το μεταβατικό πρόγραμμα της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, όπως προτείνει η Αριστερή Πλατφόρμα, τότε η ΑΝΤΑΡΣΥΑ το πιο πιθανό να το άλλαζε σε κάτι πιο «προχωρημένο» με στόχο να διαφοροποιηθεί, και να συνεχίσει την πολιτική αποκάλυψης του δήθεν ρεφορμισμού του ΣΥΡΙΖΑ. Με αυτήν την πολιτική της στοχεύει στον αριστερό (αλλά άπειρο πολιτικά) κόσμο του ΣΥΡΙΖΑ που συγκινείται από πιο ριζοσπαστικές αλλαγές.

Φυσικά με αυτήν την λογική του αριστερισμού, κάθε πρόγραμμα μπορεί να θεωρηθεί «δεξιό». Γιατί είναι επαρκές το μίνιμουμ πρόγραμμα της ΑΝΤΑΡΣΥΑ αφού πχ για την αντιμετώπιση της ανεργίας δεν φτάνει τίποτα λιγότερο από τον σοσιαλισμό. Και ο σοσιαλισμός όμως δεν φτάνει για την πλήρη απελευθέρωση της εργασίας, που απαιτεί τον κομμουνισμό. Φαίνεται καθαρά ο παραλογισμός αυτής της λογικής.

Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας τακτικής είναι οι δυνάμεις της Αριστεράς να μην αθροίζονται, και το αστικό μπλοκ, αν και μειοψηφικό, να κρατά την εξουσία. Έτσι παρά την επαναστατική φρασεολογία, ουσιαστικά πριμοδοτείται το αστικό μπλοκ.

Τι όμως συμβούλευε ο Λένιν τους αριστερούς κομμουνιστές (πχ στην Αγγλία, Πάνχερστ κτλ) να κάνουν σε αντίστοιχες συνθήκες. Τους καλούσε -με την προϋπόθεση της ελευθερίας κριτικής και δυνατότητας αυτοτελούς δράσης- να συνεργαστούν με το τότε εργατικό ρεφορμιστικό κόμμα, και ακόμα αν δεν δεχτεί εκείνο την συνεργασία να μην βάλουν καν υποψηφιότητα σε κάποιες περιφέρειες προκειμένου να το αφήσουν να κερδίσει τις εκλογές και οι μάζες να το δουν να κυβερνάει, ώστε να μπορούν να βγάλουν τα συμπεράσματα τους. (αριστερισμός σελ. 71, άπαντα τ.41 ).

Διάφοροι όμιλοι επιστημονικής θεωρίας εξ ορισμού δεν μπορούν να κάνουν πολιτική, και γιατί είναι ξεκομμένοι από την πραγματική εργατική τάξη, άρα δεν μπορούν να καταλάβουν πως ακριβώς σκέφτεται, και γιατί προσπαθούν να εξάγουν πολιτική από την θεωρία και όχι από τον συσχετισμό δυνάμεων και τις ανάγκες της ίδιας πολιτικής.

Τέλος, η ιδεολογία, αφορά περιορισμένο αριθμό ομοϊδεατών, πχ οι Αριστεροί στην Ελλάδα αυτοπροσδιορίζονται περίπου στο 10%, άρα αν ένα κόμμα νομίζει ότι μπορεί να κάνει πολιτική που αφορά μόνο τους αριστερούς, δηλαδή με ιδεολογικούς όρους, όπως νομίζουν το ΚΚΕ ή η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, αυτοπεριορίζεται και δεν μπορεί να δημιουργήσει πλειοψηφίες. 
 

Μια κρίσιμη διευκρίνιση: όταν λέμε να παίρνουμε υπόψη τον συσχετισμό δυνάμεων δεν εννοούμε να υποταχθούμε σε αυτόν. Πχ αν θεωρούμε ότι είναι σωστή η έξοδος από το ΝΑΤΟ, και εκτιμούμε ότι η πλειοψηφία σήμερα δεν το θεωρεί σωστό ή εφικτό ή αναγκαίο ή οτιδήποτε άλλο, ναι μεν δεν το βάζουμε σαν άμεσο πολιτικό μας στόχο, αλλά δεν παραιτούμαστε, περιμένουμε μια άλλη συγκυρία, πχ μια επέμβαση του ΝΑΤΟ που καταδικάζεται από την πλειοψηφία και αλλάζει την στάση απέναντί του, για να το προωθήσουμε στην πρώτη γραμμή. Ο αριστερισμός θα μας κατηγορήσει σήμερα για υποχώρηση, και αύριο όταν το ζήτημα ωριμάσει, θα ισχυριστεί ότι αυτό έγινε κάτω από την δική του πίεση. Από την άλλη ο ρεφορμισμός θα παραιτηθεί οριστικά από τον προσωρινά μη πραγματοποιήσιμο στόχο.

Φυσικά ακόμα πιο αποτελεσματική τακτική δεν είναι να περιμένουμε παθητικά, αλλά να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε εμείς τα γεγονότα που θα δείξουν αυτό που ισχυριζόμαστε, όπως θα εξηγήσουμε αμέσως παρακάτω. Προφανώς, για να μην παρεξηγηθούμε, δεν ισχυριζόμαστε ότι η πολιτική είναι αποϊδεολογικοποιημένη. Κάθε κόμμα ή και κάθε πολιτικός έχει ένα ιδεολογικό υπόβαθρο, και κάθε πολιτικό πρόγραμμα επίσης. Πχ η μεταβατική κυβέρνηση της αριστεράς, για τον ΣΥΡΙΖΑ ή έστω την πλειοψηφία του, δεν είναι αυτοσκοπός, είναι δρόμος για τον σοσιαλισμό. Αυτό όμως δεν το συμμερίζεται σήμερα υποχρεωτικά η πλειοψηφία που θα τον ψηφίσει, είναι κάτι που θα συνειδητοποιηθεί στην πορεία (αν συνειδητοποιηθεί) και θα αποφασιστεί από μια νέα κοινωνική και εκλογική πλειοψηφία.

Και η λεγόμενη προβοκάτσια είναι η δημιουργία γεγονότων αντί προπαγάνδας. Καίγεται η Αθήνα και η κυβέρνηση αμέσως μπορεί να πάρει μέτρα καταστολής χωρίς πολλές αντιδράσεις. Στην πολιτική πολλές ενέργειες παίζουν αυτό τον ρόλο,, δηλαδή να δείξουν κάτι αντί να το δηλώσουν. Ακόμα και σε συμβολικό επίπεδο (πχ μια επίσκεψη σε μια χώρα ή έναν ηγέτη, το που θα κάτσει κάποιος σε ένα γεύμα ή σε μια φωτογραφία κτλ).

Πολιτική δεν είναι «να εξηγήσουμε», αυτό είναι προπαγάνδα, διαφώτιση.

• Πολιτική κάνεις με τις μάζες, η προπαγάνδα αφορά μικρές ομάδες πχ αριστερών.
• η πολιτική στοχεύει σε πλειοψηφίες με την σημερινή συνείδηση, η προπαγάνδα προσπαθεί (ή μερικές φορές αυταπατάται ότι θα το κάνει) να διαμορφώσει συνείδηση στο μέλλον.
• Η πολιτική προσπαθεί να διαμορφώσει συνειδήσεις δείχνοντας, δημιουργώντας γεγονότα, που θα βοηθήσουν τις μάζες να καταλάβουν με την πείρα τους, η προπαγάνδα με λογικά επιχειρήματα που κατανοούν λίγοι. Παράδειγμα: η μεγάλη πλειοψηφία βλέπει απαξιωτικά τις δημόσιες επιχειρήσεις. Πρώτο πρόβλημα είναι να το συνειδητοποιήσεις αυτό και να μην θεωρείς ότι ο κόσμος τις εκτιμά άρα και θα εγκρίνει σήμερα εκτεταμένες εθνικοποιήσεις, ή θα τις υπερασπιστεί από ιδιωτικοποιήσεις. Για αυτό ο Σαμαράς κερδίζει, και θα κέρδιζε και από την υπόθεση της ΕΡΤ, αν δεν γινότανε άτσαλα και δεν προσέκρουε σε συναισθηματικό δέσιμο με το ραδιόφωνο κτλ.
• Στην πολιτική δεν φτάνει να υπολογίζεις τι λες και τι κάνεις αλλά και τι συνείδηση δημιουργείται από αυτό που λες και κάνεις, που πολλές φορές αυτά δεν ταυτίζονται.

Όπως είπαμε η προπαγάνδα προσπαθεί να εξηγήσει, να πείσει, πράγμα που μπορεί να επιτευχθεί μπορεί και όχι. Η πολιτική αντίθετα στηρίζεται στα ήδη κεκτημένα πιστεύω και αντιλήψεις και μετρώντας νηφάλια προσπαθεί να χαράξει ένα ρεαλιστικό σχέδιο για το τι μπορεί να γίνει με βάση την σημερινή συνείδηση, και υπολογίζοντας πως θα δημιουργήσει γεγονότα που θα οδηγήσουν τις μάζες με βάση την πείρα τους στο να συνειδητοποιήσουν κάτι.

Ένα παράδειγμα είναι οι δημόσιες επιχειρήσεις. Η μεγάλη πλειοψηφία του λαού, σαν αποτέλεσμα της ασέλγειας όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων αλλά και μια όχι σωστής στάσης πολλών εργαζομένων σε αυτές, δεν τις υπερασπίζεται και μάλλον εγκρίνει την ιδιωτικοποίηση τους. Το να λες απλά υπέρ του δημόσιου τομέα όχι μόνο δεν σε ευνοεί αλλά πριμοδοτεί τον αντίπαλο. Η Αριστερά είναι σε δύσκολη θέση όταν αγωνίζεται κατά των ιδιωτικοποιήσεων, βρίσκεται σε εχθρικό έδαφος. Αναγκαστικά θα δώσει την μάχη, αλλά δεν φτάνει ένα ξερό όχι. Πρέπει να κυριαρχεί η κριτική στην διαχρονική ευθύνη των κυβερνήσεων και να μην ταυτίζεται με το σημερινό καθεστώς τους, να προβάλλει την ανάγκη εκδημοκρατισμού και εκσυγχρονισμού τους. Ούτε στο άμεσο πολιτικό της πρόγραμμα μπορεί να μιλά για εκτεταμένες εθνικοποιήσεις. Αλλά επειδή αυτές είναι αναγκαίες, αφού πάρει την κυβερνητική εξουσία, μπορεί να επικεντρωθεί σε 2-3 επιχειρήσεις, να τις εξυγιάνει, να τις εκδημοκρατίσει, και αφού τις κάνει αποτελεσματικές, κερδοφόρες και θελκτικές και αυτό φανεί σε όλους, αφού λοιπόν έχει δείξει όχι με τα λόγια αλλά με την πείρα ότι υπάρχει αποτελεσματικό και σύγχρονο δημόσιο, τότε και μόνο τότε μπορεί να βάλει για έγκριση στον λαό ένα εκτεταμένο πρόγραμμα εθνικοποιήσεων (φυσικά εκεί που ο χαρακτήρας των παραγωγικών δυνάμεων το επιτρέπει).

Για την σχέση ηθικής και πολιτικής.

Ρωτήστε έναν αριστερό γιατί είμαστε κομμουνιστές, γιατί θέλουμε τον σοσιαλισμό. Γιατί ο καπιταλισμός είναι εκμεταλλευτικός θα σου απαντήσει. Για να καταργηθεί η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Λάθος απάντηση! Αυτή η απάντηση ταιριάζει σε έναν αριστερό παπά, και φυσικά υπάρχουν τέτοιοι. Όμως η ηθική θεμελίωση του κομμουνισμού (δικαιοσύνη, …αγάπη κτλ) δεν έχει καμιά σχέση με τον μαρξισμό. Ο σοσιαλισμός η θα είναι ανώτερος και πιο αποτελεσματικός από τον καπιταλισμό, ή δεν θα μπορεί να σταθεί και θα καταρρεύσει (η περίπτωση της ΕΣΣΔ).

Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το μεταναστευτικό. Αντιμετωπίζεται σαν ηθικό θέμα από την αριστερά, ανθρωπιστικά, δηλαδή ότι οι μετανάστες είναι θύματα πολέμων και της φτώχειας, ότι πρέπει μα τους στηρίξουμε κτλ πράγμα που μπορεί να συγκινήσει ένα περιορισμένο αριστερό ακροατήριο, ενώ η πολιτική του διάσταση αγνοείται. Ποια είναι αυτή: ότι η μετανάστευση αξιοποιείται από την εγχώρια αστική τάξη για να βρει φτηνό εργατικό δυναμικό, να πιέσει την ελληνική εργατική τάξη και να ρίξει μεροκάματα και δικαιώματα, ότι έτσι αυξάνουν η ανεργία και η εγκληματικότητα, και κυρίως τρέφεται ο ρατσισμός και η ΧΑ, άρα η είσοδος άλλων μεταναστών πρέπει να περιοριστεί δραστικά, με πλήρη απόδοση δικαιωμάτων σε όσους κριθεί ότι πρέπει να μείνουν. Αυτό είναι αριστερή θέση θα ρωτήσει κάποιος; πιστεύουμε πως ναι. Η διαφορά είναι ότι παράλληλα θα κάνεις ενέργειες για την λύση του προβλήματος στην ρίζα του δηλαδή στις χώρες προέλευσης, θα απαιτήσεις ίσα δικαιώματα για όσους τελικά μείνουν στην χώρα και θα μεταχειριστείς ανθρώπινα όσους προσπαθούν να μπουν παράνομα στην χώρα.

Υπάρχει μια γενικότερη τάση να θεμελιώνονται προγραμματικές θέσεις στο δίκαιο. Ο σοσιαλισμός είναι «δίκαιος», άρα εφικτός. Όμως η εμπειρία έδειξε (και ο Μαρξ προειδοποιούσε) ότι δεν φτάνει να είναι κάτι δίκαιο (που εξ άλλου είναι αμφιλεγόμενη και ταξική έννοια, ο αστός θεωρεί εντελώς άδικο να του στερήσεις την ιδιοκτησία του), πρέπει να γίνει και οικονομικά αποτελεσματικό και αναγκαίο για να είναι εφικτό. Η θεμελίωση του κομμουνισμού μόνο πάνω στην δικαιοσύνη, όπως εξακολουθεί να πιστεύει η πλειοψηφία του αριστερού κοινού νου αλλά και ρευμάτων μαρξιστικής σκέψης, δεν αποδεικνύει την αναγκαιότητα του, αυτή πρέπει να θεμελιωθεί σε βαθύτερες αιτίες, στις τάσεις των εξελίξεων στην ενότητα παραγωγικές δυνάμεις-παραγωγικές σχέσεις.

Βιβλιογραφία:

Λένιν, ο αριστερισμός παιδική αρρώστια του κομμουνισμού- άπαντα τ.41, 1977, σύγχρονη εποχή.